İşe alım sürecinde kullanılan genel yetenek testleri temelde bireyin belirli bir görevi yerine getirme konusundaki doğuştan gelen, öğrenilmiş ya da edinilmiş becerisini değerlendirebilmenize olanak sağlar. Öğrenebilme hızı, adaptasyon ve muhakeme yeteneği gibi temel kabiliyetler sistemli bir şekilde ölçülür ve ortaya kişinin kabiliyet ve zayıflıkları ile ilgili somut bir veri çıkar.
Zeka testleri ya da tarama testleri olarak da adlandırılan genel yetenek sınavları insan kaynakları departmanının işe alım sürecinde adayı değerlendirilebilmesi için çok faydalıdır. Buna ek olarak pozisyon değişimi veya terfi gibi durumlarda da bu verilerinden faydalanılmaktadır.
Genel yetenek testleri neyi ölçer?
Genel yetenek testleri temel anlamda bireyin adaptasyon, öğrenme ve soyut düşünme yeteneklerini ölçer. Sözel ve sayısal akıl yürütme, problem çözme, tablo grafik okuma, soyut ve şematik akıl yürütme, dikkat ve algı, muhakeme, bellek gücü, mekanik yetenek ve hız genel yetenek testinin ölçüm kapsamının ana başlıklarıdır. İnsan kaynakları genel yetenek sınavlarını kullanırken pozisyonun gereksinimlerine göre genel yetenek testinin analitik yetenek testi ya da dikkat testi gibi alt başlıklarına göre kullanır.
Genel yetenek testi nasıl hazırlanır?
Genel yetenek sınav sorularının hazırlanması alanında uzman psikologların yapması gereken bir iştir. Bu yüzden tüm soruları ve testi sıfırdan hazırlamak yerine hazırlanmış testleri kullanmak muhtemelen en mantıklı seçenektir.
Soruların hazırlanması, analiz edilmesi, elenmesi, hazırlanan soruların seçilmesi ve sonucun değerlendirilmesi gibi her biri kendi içinde uzmanlık gerektiren adımların gerçekleştirilmesi gerekir. Sınavın uygulanması, soru sıralaması ve soruların birbirleri ile ilişkisi dahi testin güvenilirliğini temelden etkiler.
1. Ölçüm kriterlerinin belirlenmesi
Uzman psikologlar bu sürece öncelikle test ile neyin ölçülmesi gerektiğini belirleyerek başlar. Örnek olarak hangi becerilerin ölçümüne ihtiyacınız olduğu, nasıl bir deneyimin gerektiği gibi temel bilgiler belirlenir. İş analizleri ve çalışan değerlendirmeleri ile ilgili rolün yetkinliklerini, becerilerini, davranışlarını ve güçlü yönlerini belirlemek ilk adımda uygulanabilecek en iyi yoldur.
2. Ölçek test sorularının hazırlanması/seçilmesi
İlk adımda elde edilen bilgiler arzu edilen profili ortaya çıkartır. Bu ölçekleri değerlendirmede kullanılacak sorular ikinci aşamada seçilir. Eğer istediğiniz kriterleri karşılayan mevcut sorularınız yoksa yeni soruların yazılması gerekir. Soruların seçilmesi ve sıralamasının belirlenmesi ile ortaya sınavın taslağı ana hatları ile çıkar. Hazırlanan sorunun istenilen özelliği test etmesi için gereken ön bilgiler, yönergeler bu sayede hazırlanır.
3. Soruların kontrol edilmesi ve hassaslaştırılması
İlk iki adımda elde edilen sınav taslağının istenilen özellikleri karşılayıp karşılamadığı için test profili bilinen bireyler üzerinde test edilmelidir. KAYT gibi profesyonel testlerin en büyük avantajı bu aşamada kullanabileceği korkunç veri setlerine sahip olmalarıdır. Bir veri setinin oluşturulması en büyük maliyetlerindendir.
Ayrıca profilin oluşturulma aşamasında kullanılan iş analizlerinin burada da faydası olur. Analiz sonuçları ile test sonuçları örtüşüyor ise test iyi çalışıyor demektir. Küçük ekleme ve çıkarmalarla testin hassas düzenlemeleri gerçekleştirilir. Bu değerlendirmelerden sonra testiniz kullanıma hazırdır.
4. Genel yetenek testinin uygulanması
Testin uygulanması genel olarak online şekilde yapılır ve bu sebeple güvenlik önlemleri almak kaçınılmazdır. Adayın erişimine kısıtlamalar getirilmesi gibi teknik yöntemlere ek olarak testin kendi kendini doğrulaması için alınabilen önlemler vardır. Testlerin tekrarlı ve benzer soruları barındırması, sınavın yeniden gerçekleştirilmesi, paralel formlar ile farklı soruların yöneltilmesi gibi seçenekler bu süreçte güvenli ve geçerli bir sonuç elde edilmesine olanak tanır. İyi bir online genel yetenek sınavı yeniden çözüldüğünde yakın sonuçları vermelidir.
Test Invite olarak testin uygulanması aşamasında için kameralı gözetim ve tarayıcı ve tam ekran kilidi özelliklerine ek olarak test tekrarı, paralel form güvenliği ve iç tutarlılık güvenlik katsayıları ile sınavın güvenilirliğini artırıyoruz
5. Genel yetenek sınavının değerlendirilmesi
Sınavın sonuçlarının anlamlı hale gelmesi için elde edilen veriler sınıflandırılır ve ortak sınavlardaki sorular stratalara(gruplara) ayrılır. Böylelikle testi alan bireyin tutatlı cevaplar verip vermediği ortaya çıkar. Bu gruplar neticesinde sonuçlar tablo haline getirilerek sonuçların dağılımı ve ortalaması ortaya çıkartılır. Elde edilen sonuçlar puan ya da yüzde olarak ifade edilebilir. Her alt başlık için elde edilen sonuçların toplamında bir ana skor ortaya çıkar. Bu puanlamalarda referans puanları genellikle geçmişte yapılan çalışmalar ve test verileridir.
Genel yetenek testlerinin her adımı ciddi uzmanlık, emek, zaman ve maliyet gerektirir. Ayrıca referans olarak kullanabileceğiniz veri setlerini sıfırdan oluşturmanız bambaşka bir iş ve maliyete yol açar.
Genel yetenek testlerinin faydaları Nelerdir?
Genel yetenek sınavları işveren açısından somut, tutarlı bir değerlendirme imkanı sunarken çalışanlar için de kendi kapasitelerini ölçümleme ve kariyer hedeflerini bunun özelinde güncelleme imkanı sağlar. İnsan yetenek ve kapasitesinin sayısal olarak açıklayabildiği, tutarlı bir şekilde kategorize edilebildiği bir yöntem iki taraf için de verimli sonuçlar doğurur. Bu tüm taraflar için de bir kazan kazan durumudur.
İşverenler için faydaları
Özgeçmişe veya akademik başarıya bakarak karar vermek insan kaynakları için oldukça zordur çünkü bir seçim yapıldığı an seçilmemiş adaylar şirket için bir fırsat maliyeti yaratır. Bu anlamda genel yetenek testleri zihinsel yeteneklere göre tarayarak objektif bir taramayı tasarruflu hale getirir. Standartlaştırılmış ölçekler işverene çok sayıda adayı kısa sürede değerlendirme imkanı tanır. Adayın belli görevleri belirli şartlarda gerçekleştirme yeteneğini işe almadan görebilmek, baskı altında nasıl hareket ettiğini gözlemleyebilmek de işveren için en önemli faydalarındandır.
Ayrıca şirket içi hareket ve terfi durumunda insan kaynaklarının seçim yapmasında oldukça faydalıdır. Her pozisyon kendi içinde belirli yetenekler diğerlerinden daha fazla gerektirir. Genel anlamda başarılı iki aday arasından o pozisyona uygun olana karar vermek için tek yapılması gereken, bu belirli başlıklara bakmaktır. Bu şirket içi hareketlerin hem daha adil hem de daha verimli olmasına yardımcı olur.
Çalışanlar için faydaları
İş hayatında rekabet her geçen gün artmaktayken kariyeriniz için uygun olmayan bir adım atmak sizi geri düşürecektir. Bu sebeple genel yetenek sınavları kariyer kararlarınızı doğru vermenizde size yardımcı olur. Öne çıkan veya zayıf kalan yönlerinizi bilmek sizin neye odaklanmanız gerektiği konusunda yol gösterici olacaktır. Ayrıca özgeçmişinizle gösteremeyeceğiniz özelliklerinizi işe alım sürecinde kanıtlama şansına sahip olursunuz.
Sektör ve departman olarak doğru yerde misiniz? Potansiyelinizi en iyi ortaya koyabileceğiniz alanda mı çalışıyorsunuz? Zayıflıklarınızı kapatmak için odaklanacak mısınız yoksa bu zamanı iyi olduğunuz yönlerinizle öne çıkmak için mi kullanacaksınız? Genel yetenek sınavı kariyer değişiminden zam ve terfi taleplerine kadar pek çok alanda size bir referans noktası olacaktır.
Genel Yetenek Testlerinin Eksiklikleri Nelerdir?
Genel yetenek sınavı pek çok alanda yardımcı olsa da dakiklik, motivasyon, zaman yönetimi, organizasyon becerisi ve sosyal beceriler gibi mesleki nitelikleri ölçemez. Bu gibi kriterlerin ölçümü için kişilik testlerine ihtiyaç vardır.
Vanderbilt ve Princeton üniversiteleri gibi pek çok saygın üniversitede yapılan çalışmalar bireyler arasındaki kültürel farkların test sonucunu doğrudan etkilediğini göstermiştir.Bu sebeple işe alımda genel yetenek sınav sonucu tek başına belirleyici olmak için yeterli değildir. Diğer değerlendirme kriterleri ile birlikte ele alınmalı, bütünsel bir bakış açısı ile karar verilmelidir.
Yetenek testi türleri
Yetenek testleri işe alım sürecinde belirli becerileri değerlendirmek için tasarlanmış olup, adayları iş gereksinimlerine uygun şekilde eşleştirmenin veri odaklı ve güvenilir bir yolunu sunar. Mantıksal çıkarımdan veri yorumlamaya kadar her test türü, belirli yetenekleri ölçer ve adayın başarı potansiyeli hakkında değerli bilgiler sunar.
Tümdengelim akıl yürütme testleri
Tümdengelim akıl yürütme testleri, bir adayın genel ilkeleri belirli durumlara uygulama yeteneğini değerlendirir. Bu testler, mantıklı düşünme ve yapılandırılmış problem çözme becerilerinin karmaşık zorlukları aşmak için önemli olduğu veri analistliği, proje yöneticiliği ve danışmanlık gibi analitik roller için idealdir.
Sayısal akıl yürütme testleri
Sayısal akıl yürütme testleri, adayın sayısal verileri yorumlama ve analiz etme yeteneğini ölçer. Finans, mühendislik ve veri bilimi gibi alanlarda yaygın olarak kullanılır ve adayların grafikler, tablolar ve istatistiksel bilgilerle çalışarak karar verme becerilerini değerlendirir.
Soyut akıl yürütme testleri
Soyut akıl yürütme testleri bir adayın, önceki bilgiye dayanmak yerine, desenleri tanımlama ve problem çözme yeteneğini değerlendirir. Bu testler yenilikçi düşünmenin önemli olduğu ürün tasarlama, pazarlama ve yazılım geliştirme gibi yaratıcı ve stratejik roller için son derece değerlidir.
Veri yorumlama testleri
Veri yorumlama testleri, adayların veri setlerinden içgörü çıkarma yeteneğini değerlendirir. Trendleri ve anormallikleri tanımlamanın etkili karar almanın temeli olduğu pazar araştırması, veri analizi ve iş zekası gibi alanlarda kritik öneme sahiptir.
Uzamsal yetenek testleri
Uzamsal yetenek testleri, adayın nesneleri uzayda görselleştirme ve manipüle etme yeteneğini değerlendirir. Bu testler, uzamsal akıl yürütme ve zihinsel rotasyonun başarı için temel unsurlar olduğu mimarlık, mühendislik ve grafik tasarım gibi alanlarda kritik öneme sahiptir.
Mantıksal akıl yürütme testleri
Mantıksal akıl yürütme testleri, eleştirel düşünme ve yapılandırılmış problem çözme becerilerini ölçer. Bu testler mantıksal analizin etkili karar almanın temeli olarak görülen hukuk, politika analizi, BT ve danışmanlık gibi alanlarda yaygın olarak kullanılır.
Sayısal problem çözme testleri
Sayısal problem çözme testleri, adayın matematiksel akıl yürütme becerilerini, hesaplamalar, tahminler ve pratik senaryolar üzerinden değerlendirir. Finans, tedarik zinciri yönetimi ve teknik destek gibi alanlar, güçlü sayısal problem çözme becerilerine sahip adaylardan büyük fayda sağlar.
Temel matematik testi
Temel matematik testi, temel aritmetik beceri gerektiren roller için, temel matematik bilgisine sahip adayları belirler. Bu testler genellikle idari, müşteri hizmetleri ve finans ve benzer alanlarda giriş seviyesindeki pozisyonlarda kullanılır.
Mental aritmetik testleri
Mental aritmetik testleri, dışarıdan herhangi bir yardımcı araç kullanmadan hızlı ve doğru hesaplamalar yapma yeteneğine odaklanır. Bu testler gerçek zamanlı sayısal görevlerin rutin bir iş olduğu perakende ve müşteri hizmetleri gibi alanlar için idealdir.
Eleştirel düşünme testleri
Eleştirel düşünme testleri, bir adayın bilgi analiz etme, yorumlama ve değerlendirme yeteneğini objektif bir şekilde değerlendirir. Bu testler, doğru kararlar alma ve bağımsız düşünmenin hayati önem taşıdığı gazetecilik, araştırma, politika danışmanlığı ve yöneticilik gibi roller için gereklidir.
Detaylara dikkat testleri
Detaylara dikkat testleri, adayın metinsel veya sayısal bilgiler üzerindeki doğruluğunu ve dikkatini değerlendirir. Metin testleri, genellikle editörlük ve veri girişi gibi roller için kullanılırken, sayısal testler muhasebe ve bordro uzmanlığı gibi alanlarda için kullanılır.
Sürdürülebilir dikkat testleri
Sürdürülebilir dikkat testleri, bir adayın uzun süreli odaklanma yeteneğini ölçer. Bu testlerin metinsel versiyonları katipler ve hukuk asistanları gibi roller için uygunken, sayısal versiyonları ise muhasebe ve veri odaklı roller için önemlidir.
Sözel mantık yetenek testleri
Sözel mantık yetenek testleri, anlama, iletişim ve problem çözme becerilerini ölçer ve PR, proje yönetimi ve liderlik gibi rollerde son derece etkilidir. Adaylar, karmaşık problemleri çözme ve etkili iletişim kurma yetenekleri ile değerlendirilir.
Bilişsel analitik yetenek testleri
Bilişsel ve analitik yetenek testleri, problem çözme ve uyum sağlama becerilerinin geniş bir değerlendirmesini sunar. Bu testler, üst düzeyde düşünme gerektiren veri analizi, danışmanlık ve stratejik planlama gibi alanlarda yaygın olarak kullanılır.
